Những 'điểm trừ' của thị trường chứng khoán sau 20 năm

Chứng khoán Việt Nam vẫn bị "chê" kém minh bạch, thiếu hàng hóa cho nhà đầu tư, chưa bảo vệ quyền lợi cổ đông nhỏ lẻ...

28/7/2000, hai cổ phiếu đầu tiên được giao dịch trên thị trường chứng khoán. Sau 20 năm, thị trường trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp, kênh đầu tư tích cực không thua kém những phương thức khác. Tuy nhiên, nhà đầu tư của 20 năm sau vẫn còn những kỳ vọng cao hơn.

Nhà đầu tư giao dịch trực tuyến tại một công ty chứng khoán ngày 27/4/2020. Ảnh: Quỳnh Trần.

Minh bạch thị trường

20 năm phát triển, một trong những thành công lớn nhất của chứng khoán là xây dựng được "định nghĩa" với nhà đầu tư. Đến tháng 6/2020, thị trường đã có 2,5 triệu tài khoản được mở, gấp gần 1.000 lần những ngày ban đầu. Nhưng, theo ông Huỳnh Minh Tuấn, Giám đốc môi giới hội sở Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam, không chỉ người dân mà cả những nhà đầu tư lâu năm cũng vẫn hoài nghi về mức độ minh bạch của thị trường.

Chính ông Tuấn cũng thường nhận được câu hỏi "anh có tin chứng khoán Việt Nam minh bạch không" từ lãnh đạo các doanh nghiệp sắp niêm yết.

Tâm lý "chơi, đánh chứng khoán" hay thậm chí là "đánh bạc" vẫn tồn tại trong một bộ phận nhà đầu tư. Việc thay đổi tư duy sang "đầu tư chứng khoán", theo chuyên gia này, nên là một trong tiêu chí cần được ưu tiên hàng đầu hiện nay.

"Dư địa tăng trưởng của thị trường chứng khoán Việt Nam còn rất lớn, bởi hiện chưa đến 3% dân số có tài khoản. Nếu chứng khoán chứng minh được đây là một trong những lớp tài sản tích luỹ hiệu quả, thanh khoản thị trường ắt sẽ cải thiện", ông Tuấn nhận xét.

Thay đổi về quy mô thị trường chứng khoán sau 20 năm thành lập. Đồ họa: Tạ Lư.

Song hành với câu chuyện minh bạch còn một bài toán khác là bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ. Ông Lê Hoàng Lân (Vụ Tài chính, tiền tệ - Bộ Kế hoạch & Đầu tư) nhận xét, nhiều công ty đại chúng hiện nay vẫn chưa chủ động trong việc công khai tình hình hoạt động, sử dụng vốn hay quản trị công ty. Điều này dẫn đến tính minh bạch, công khai trên thị trường còn tồn tại rất nhiều vấn đề.

Khi chứng khoán chạm đáy cuối tháng 3 năm nay do tác động từ Covid-19, động lực phục hồi của thị trường gần như do dòng tiền mới của nhà đầu tư cá nhân. Trong số đó, những "nhà đầu tư số không" (không am hiểu thị trường, không kinh nghiệm, không người dẫn dắt) chiếm một tỷ trọng không nhỏ. Tuy nhiên, việc giữ chân lớp nhà đầu tư mới này sẽ là thách thức nếu không có những cơ chế phù hợp để bảo vệ quyền lợi cho họ.

Nâng hạng thị trường

"Chứng khoán Việt Nam khi nào được nâng hạng?" - câu hỏi được đặt ra liên tục trong báo cáo phân tích hai năm gần nhất của các công ty chứng khoán.

Yêu cầu này cũng vừa được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhắc đến trong lễ kỷ niệm 20 năm thành lập Sở giao dịch chứng khoán TP HCM (ngày 20/7). Đầu năm nay, "nâng hạng" cũng là một trong những mục tiêu trọng tâm được lãnh đạo Bộ Tài chính giao nhiệm vụ cho ngành chứng khoán.

Việc nâng hạng, nếu được thực hiện, sẽ giúp thúc đẩy dòng vốn ngoại với kỳ vọng hàng trăm triệu USD được rót vào thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, cho đến nay, thông tin nâng hạng thị trường Việt Nam vẫn chỉ nằm ở kỳ vọng của những nhà đầu tư trong nước.

Trong đợt đánh giá giữa năm ngoái, Morgan Stanley Capital International (MSCI) chưa thêm Việt Nam vào danh sách theo dõi nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, dù đáp ứng tất cả tiêu chí định lượng như quy mô, vốn hoá, số lượng doanh nghiệp đạt 1 tỷ USD... Đợt đánh giá năm nay bị lùi đến tháng 11 nhưng khả năng nâng hạng vẫn gần như không thể.